De nieuwe tijd
De Vroegmoderne Tijd - soms ook Nieuwe Tijd of ancien régime genoemd - is een periode van enkele eeuwen in de geschiedenis van Europa die volgde op de Middeleeuwen. Historisch en politiek markante cesuren waren de verovering van Constantinopel in 1453, de ontdekking van Amerika door Christoffel Columbus in 1492, het einde van de reconquista in hetzelfde jaar, het begin van de Italiaanse Oorlogen in 1494 en het begin van de Reformatie in 1517. Belangrijke elementen in de overgang van middeleeuwen naar vroegmoderne tijd waren het veranderde mensbeeld van het humanisme en de ontwikkeling van de boekdrukkunst door Johannes Gutenberg.
De Vroegmoderne Tijd beslaat volgens de gangbare periodisering de periode van de vijftiende tot de negentiende eeuw. Het was ook het tijdperk waarin de Europese kolonisatie begon en de reformatie plaatsvond, die de Europese godsdienstoorlogen tot gevolg had. In de meeste Europese staten won het centraal gezag aan betekenis; enkele landen ontwikkelden zich tot nationale staten. Ten gevolge van de ontdekking van Amerika ontwikkelden de economieën rond de kusten van de Atlantische Oceaan zich in een snel tempo. Het economisch en politiek belang van Europa nam in die periode sterk toe, terwijl andere beschavingen in hun voortbestaan bedreigd werden. Een uitzondering daarop was het Chinese keizerrijk, dat onder de Ming- en de Qing-dynastie een bloeiperiode doormaakte.
Tijdens de Vroegmoderne Tijd begonnen twee 'revoluties'. Van groot belang was de wetenschappelijke revolutie. De Industriële Revolutie in Engeland was "zonder enige twijfel een van de belangrijkste cesuren in de wereldgeschiedenis".[1] Deze begon rond het midden van de achttiende eeuw.
De Vroegmoderne Tijd beslaat volgens de gangbare periodisering de periode van de vijftiende tot de negentiende eeuw. Het was ook het tijdperk waarin de Europese kolonisatie begon en de reformatie plaatsvond, die de Europese godsdienstoorlogen tot gevolg had. In de meeste Europese staten won het centraal gezag aan betekenis; enkele landen ontwikkelden zich tot nationale staten. Ten gevolge van de ontdekking van Amerika ontwikkelden de economieën rond de kusten van de Atlantische Oceaan zich in een snel tempo. Het economisch en politiek belang van Europa nam in die periode sterk toe, terwijl andere beschavingen in hun voortbestaan bedreigd werden. Een uitzondering daarop was het Chinese keizerrijk, dat onder de Ming- en de Qing-dynastie een bloeiperiode doormaakte.
Tijdens de Vroegmoderne Tijd begonnen twee 'revoluties'. Van groot belang was de wetenschappelijke revolutie. De Industriële Revolutie in Engeland was "zonder enige twijfel een van de belangrijkste cesuren in de wereldgeschiedenis".[1] Deze begon rond het midden van de achttiende eeuw.
De nieuwste tijd
De Moderne Tijd of Nieuwste Tijd is de meest recente (grote) periode in de geschiedenis. De Moderne Tijd volgde in Europa op de Vroegmoderne Tijd. Volgens de traditionele indeling wordt de Europese geschiedenis in drie perioden onderverdeeld: Oudheid, Middeleeuwen en Nieuwe Tijd. In dat geval is de Moderne Tijd slechts een onderdeel van de Nieuwe Tijd.Lange tijd was het gebruikelijk om de Moderne Tijd rond 1800 te laten beginnen. Zoals vaker bij periodisering is er niet een algemeen geaccepteerd beginpunt. Jaartallen die dikwijls als zodanig gebruikt worden zijn 1776 (deAmerikaanse Revolutie), 1789 (de Franse Revolutie), 1815 (de nederlaag van Napoleon en het Congres van Wenen), 1848 (het Revolutiejaar) en 1870 (het begin van de Frans-Duitse Oorlog). Nederlandse universiteiten hanteren ofwel het eind van de achttiende eeuw, ofwel 1789 als begin van de Moderne Tijd.
Het zal duidelijk zijn dat baanbrekende ontwikkelingen zoals de industrialisatie zich in West-Europa veel eerder voordeden dan elders. In andere delen van de wereld, bijvoorbeeld Afrika en Siberië, drong modernisering pas in de twintigste eeuw door. Hoewel sommige historici ook nog de term postmodern hanteren, is het niet ongebruikelijk om ook het heden als 'modern' te beschouwen. De periode na 1945 wordt soms eigentijdse geschiedenis genoemd.
Soms wordt ook het begrip moderniteit gebruikt om een moderne samenleving aan te duiden. De samenlevingen die hieraan voorafgaan worden premodern, voormodern of traditioneel genoemd. In een dergelijke samenleving was de mens opgenomen in een gegeven orde waaraan hij zich moest aanpassen. Het individu had daarbij slechts een beperkte invloed op zijn eigen lot. Religie speelde in premoderne samenlevingen een grote rol.
Het zal duidelijk zijn dat baanbrekende ontwikkelingen zoals de industrialisatie zich in West-Europa veel eerder voordeden dan elders. In andere delen van de wereld, bijvoorbeeld Afrika en Siberië, drong modernisering pas in de twintigste eeuw door. Hoewel sommige historici ook nog de term postmodern hanteren, is het niet ongebruikelijk om ook het heden als 'modern' te beschouwen. De periode na 1945 wordt soms eigentijdse geschiedenis genoemd.
Soms wordt ook het begrip moderniteit gebruikt om een moderne samenleving aan te duiden. De samenlevingen die hieraan voorafgaan worden premodern, voormodern of traditioneel genoemd. In een dergelijke samenleving was de mens opgenomen in een gegeven orde waaraan hij zich moest aanpassen. Het individu had daarbij slechts een beperkte invloed op zijn eigen lot. Religie speelde in premoderne samenlevingen een grote rol.